Tüm mekanlar tasarlanırken Engelliler için mimari tasarım kurallarına uymak gerekir.Ancak bireyler ötekileştirilmeden evrensel bir tasarım yapılması gereklidir.
Araştırmış olduğum ve gözlem yaptığım konu olan Otizm’de tüm çevreyi otizm kullanıcı grubuna göre değiştirmek veya düzenlemek mümkün değildir.Ancak tüm gruplar için geçerli olduğu gibi Otizmli bireyler için de, Eşit fırsatlar,istihdam,dinlenme,din,eğitim,sosyalleşme imkanları sunulmalıdır.
Otizmli bireyler için özel bir yasa bulunmamasına rağmen gözlemler ve yapılan araştırmalar sonucu belirli tasarım ilkeleri oluşturulmuştur.
ENGELLİLER İÇİN MİMARİ TASARIM
- AKUSTİK
Gürültü ve yankıyı en aza indirgeyerek akustik çevrenin kontrol edilmesi ve uygun hale getirilmesi gereklidir.
Kontrol seviyesi ;kullanıcının odak düzeyi ve beceri seviyesine göre farklılık gösterir.
Okullarda ve bireylerin evinde akustik kontrol sağlandığında birey üzerinde olumlu etki yapar.
2.MEKANSAL SIRALAMA
Aslında duyusal bölgeleme kriterleri ile birlikte düşünülmesi gerekilen bir kavramdır.
Mekanlar oluşturulurken kargaşaya yer vermemek önemlidir.Mantıksal bir sıralama içinde olmalıdır.Aynı zamanda tüm mekanlar arasında bulunması gereken sirkülasyon alanları mümkün olduğunca kesintisiz ve tek yönlü olmalıdır.
3.KAÇIŞ ALANLARI
Otistik kullanıcıların bir mekanda işitsel,görsel,kokusal ve duysal kaynaklı rahatsız olduklarında ,ortamdan kaçmasına izin verilmelidir.Odanın içerisinde bir bölüm yada yapı içerisinde ayrılmış bir mekan olarak tasarlanabilir..Bu mekanlar nötr duyusal ortam sağlanacak şekilde düzenlenmelidir ve kullanıcıları sakinleştirmelidir.
4.BÖLÜMLENDİRME
Bu ilkenin temel felsefesi her aktivite için mekanı duyusal olarak tanımlamak ve sınırlamak,bir ünite haline getirmek yada yapıyı bölümlendirmektir.
Her mekan yada bölüm tek bir fonksiyonu karşılamalı ve buna bağlı olarak duyusal etkinlik bu mekanda gerçekleşmelidir.
5.GEÇİŞLER
Geçiş bölgelerinin varlığı bir uyarı seviyesinden diğerine geçerken kullanıcının duyularının tekrar kalibre olmasını sağlar.Bu geçişler çeşitli olabilir.Örneğin bir çakışma mekanı olarak tasarlanabilir.
6.DUYUSAL BÖLGE
Mekanlar tasarlanırken tipik fonksiyona göre tasarlanmak yerine duyusal niteliklerine uygun olarak oluşturulmalı ve organize edilmelidir.
7.GÜVENLİK
Güvenliğin önemsenmediği alanlarda çevresi değişmiş hissine kapılan bireylerde endişe verici durumlar gözlenebilir.
Örneğin sivri köşelerden kaçınılmalı sıcak su emniyet armatürleri kullanılmalıdır.
OTİZM VE ENGELLİLER İÇİN MİMARİ TASARIM
Etkinliğe odaklanma için bir mekanda yer düzenlemeleri ilkeler doğrultusunda yapıldığında dikkat süresinde artış,çevre verilerin dikkati daha az dağıtması beklenmektedir.
Mekanlar arası sınırlamalar kullanıcılarda simetrik organizasyon,
Görsel,işitsel ve akustik denge
Merkez ve denge duygusunu arttırır.
Ritim duygusunu geliştirir
Mekanlarda denge açısından alanlar uygun kullanılmadığında renkler parlak tonlarda seçildiğinde kullanıcı üzerinde huzursuzluğa sebep olduğu söylenmiştir.
EĞİTİM YAPILAR ve ENGELLİLER İÇİN MİMARİ TASARIM
Eğitim yapılarında dış gürültü etmenlerini azaltmak için akustik olarak dengeyi sağlamak gereklidir.Duyusal planlama kriterlerine uyarak sınıflarda bölümsel biçimler ,ayrımlar tasarlanabilir.Bölmelerde yer zemini farklı yüksekliklerde tutulup renk ve malzemeler birbirinden ayrılıp fonksiyon ayrılıkları belirtilmelidir.Doğal ışık kullanımına özen gösterilmelidir.Dikkat dağıtıcı unsurlar bulunmamalı materyaller açık raflar yerine kapalı dolaplarda olmalıdır.
Ayrıca her zaman kullanıcılar için kaçış mekanı bulunmalıdır.Bu sınıfın en düşük uyarı alan yeri yani sessiz bir mekanda konumlandırılmalıdır.Yada ayrı bir oda olarak tasarlanabilir.
SONUÇ:
Sonuç olarak;tasarım yapılırken yukarıda yer alan kriterlere dikkat edilmelidir.
Tüm okulların sınıflarında yapılması mümkün olmasa bile birer sınıfta; bölümlemeler, sınırlandırmalar ,renksel ayrılıklar yapılarak otizmli bireylerin bulunması sağlanabilir.
Kriterlerin çoğu kamusal yapılarda, eğitim yapılarında,sağlık binalarında kolayca tasarlanabilir ve bireyler topluma kazandırılabilir.
Raporu Hazırlayan Pınar Çakır‘a buradan ulaşabilirsiniz.
KAYNAKÇA:
